Als je de filosofieafdeling van een boekhandel binnenloopt, is de kans groot dat je verschillende boeken over het stoïcisme tegenkomt, een stroming die de laatste jaren sterk is herrezen. Maar waar zijn de epicuristen? Hoewel beide filosofieën in de oudheid zeer populair waren, is het epicurisme naar de achtergrond verdrongen, terwijl stoïcijnse werken zoals Meditaties van Marcus Aurelius nog steeds de planken sieren.
Tegenwoordig wordt de figuur van Epicurus (341–270 v.Chr.) voornamelijk herinnerd als de vertegenwoordiger van genot, vaak geassocieerd met goed eten en wijn. Zijn filosofie gaat echter veel verder dan de eenvoudige zoektocht naar genot. Epicurus stelde dat het ware menselijke goed ligt in het genieten van het heden en begrijpen welke genoegens de moeite waard zijn om na te streven.
De tuin van inclusieve filosofie
Oorspronkelijk van het eiland Samos, studeerde Epicurus in Athene en richtte vervolgens zijn eigen school op het eiland Lesbos op. Bij zijn terugkeer naar Athene in 306 v.Chr. verwierf hij een stuk grond waar hij de Tuin van Epicurus stichtte, een filosofische gemeenschap die brak met de normen van zijn tijd. In tegenstelling tot de Academie van Plato, die zich richtte op de elite, was de Tuin een inclusieve ruimte waar zowel mannen als vrouwen, edelen en slaven konden deelnemen aan de debatten.
Deze openheid was radicaal voor zijn tijd. In de Tuin werd gelijkheid bevorderd en werd een sobere levensstijl beoefend, waar iedereen filosofische ideeën kon uitwisselen zonder onderscheid. Zo werden figuren als Leontina en Nikidion bekend, die het epicurische denken verdedigden.
Een filosofie om te leven
Het voorstel van Epicurus richtte zich niet alleen op inclusie, maar ook op het herdefiniëren van wat het betekent om filosoof te zijn. Voor hem was filosofie niet alleen een verzameling van leringen, maar een levensstijl. De praktijk van het epicurisme was dagelijks en toegankelijk voor iedereen, en bevorderde het idee dat iedereen die probeert filosofisch te leven, in feite een filosoof is.
Epicurus beschouwde filosofie als een therapeutisch hulpmiddel. Zijn benadering was gericht op het zoeken naar innerlijke rust en het afstand nemen van wereldse zorgen. Hij stelde dat angst en buitensporige verlangens de belangrijkste oorzaken van ongelukkig zijn zijn, en verwierp het idee van een leven na de dood, waarbij hij suggereerde dat we niet bang hoeven te zijn voor de dood, aangezien het slechts de anticipatie op een lege pijn is.
De zoektocht naar bewust genot
Voor een epicurist draait het leven om het genieten van de kleine genoegens van elke dag. Epicurus benadrukte dat niet alle genoegens gelijk zijn. De sleutel ligt in het identificeren van diegene die echt de moeite waard zijn en die niet vermengd zijn met angst. Bijvoorbeeld, een simpel stuk kaas kan net zo bevredigend zijn als een feestmaal.
De kortheid van het leven, volgens Epicurus, is wat ons in staat stelt om het genot intenser te waarderen. Zoals de epicurist Philodemus zei, moet elk moment gewaardeerd worden als een gelukstreffer. Dit perspectief weerklinkt nog steeds vandaag de dag, vooral onder degenen die van hun leven een kunstwerk willen maken.
Een nalatenschap voor de gemarginaliseerden
De filosofie van Epicurus heeft door de geschiedenis heen velen geïnspireerd, met name degenen die als buitenstaanders worden beschouwd. In de 19e eeuw prezen denkers zoals Walter Pater en Oscar Wilde het epicurisme als een levensstijl die de zoektocht naar schoonheid omarmde. Wilde vond in zijn brief De Profundis troost in het epicurisme terwijl hij zijn eigen strijd onderging.
De boodschap van Epicurus, die uitnodigt om het heden intens en zonder angsten te leven, blijft een baken voor degenen die hun bestaan willen transformeren in een betekenisvolle en esthetische ervaring.