W VI wieku p.n.e. północny wschód Półwyspu Iberyjskiego był sceną podziałów terytorialnych i konfliktów między społecznościami. Odkrycia archeologiczne z tego okresu pokazują terytorium w transformacji, z pojawieniem się coraz bardziej umocnionych osiedli oraz bogatym importem przedmiotów z Morza Śródziemnego. Jednak wśród tych śladów historii wyróżniają się niepokojące znaleziska: czaszki przebite gwoździami.
Pierwsza czaszka tego typu została odkryta w 1904 roku na stanowisku Puig Castrllar. Praktyka przebijania czasków gwoździami sięga epoki brązu, między 2000 a 700 rokiem p.n.e., i rozprzestrzeniła się aż do epoki żelaza. Najbardziej szokujące jest to, że gojenie się czasków sugeruje, że te znaki zostały wykonane po śmierci.
Czy to trofea wojenne czy święte relikwie?
Czaszki były wystawiane w różnych miejscach, takich jak ulice miast czy na obrzeżach murów. Ta osobliwa praktyka wywołała intensywną debatę wśród archeologów: czy były to trofea wojenne mające na celu zastraszenie wrogów, czy też relikwie czczone przez wybitnych członków społeczności? Odpowiedzi nie są proste i opierają się na trudnych do zweryfikowania źródłach ustnych i etnograficznych.
Nowe badanie, opublikowane w Journal of Archaeological Science, zaczęło rozwikływać tę tajemnicę, ujawniając, że symbolika związana z uszkodzonymi czaszkami różniła się w różnych społecznościach iberyjskich. Wykorzystując analizy bioarcheologiczne i badania izotopowe strontu w szczątkach siedmiu czaszek z dwóch stanowisk archeologicznych, badacze mogli prześledzić geologię żywności spożywanej przez ludzi w dzieciństwie, co może wskazywać na ich miejsce pochodzenia.
To skłoniło badaczy do postawienia hipotezy: jeśli czaszki były trofeami wojennymi, nie powinny pochodzić z analizowanych miejsc, podczas gdy jeśli były to czczone osoby, prawdopodobnie tak. Wyniki jednak pokazały nieoczekiwaną złożoność: niektóre czaszki należały do rodowitych mieszkańców, podczas gdy inne były obcych. Sugeruje to, że praktyka dekapitacji miała różne znaczenia w każdym miejscu, co komplikuje jednolitą interpretację.
Archeolog Rubén de la Fuente-Seoane z Universidad Autónoma de Barcelona i główny autor badania zauważa, że wyniki te wskazują, że praktyka przebijania czaszek gwoździami była stosowana w różnorodny sposób, co może wykluczać jednolitą ekspresję symboliczną. Jednak potrzebne są dalsze badania, aby dojść do ostatecznych wniosków.
Oprócz rzucenia światła na tę starożytną praktykę, badanie było pionierskie w ustanowieniu lokalnej referencji w Katalonii, co stanowi kluczowy krok w tworzeniu mapy biodostępnej, która mogłaby być użyteczna w przyszłych badaniach nad mobilnością w regionie.