W nieoczekiwanym zwrocie akcji w historii, papirus o wieku 1,9 tysiąca lat został odkryty w jaskini w Judei, ujawniając szczegóły procesu o oszustwa podatkowe w starożytnym Rzymie. Jak w scenariuszu filmowym, dokument relacjonuje intrygę fałszowania dokumentów, unikania podatków oraz oszukańczej sprzedaży niewolników, wszystko to w kontekście intensywnej działalności politycznej.
To odkrycie, sklasyfikowane jako najdłuższy dokument tego typu w regionie, było zapomniane przez lata, błędnie sklasyfikowane jako należące do Nabatejczyków. Profesor Hannah Cotton Paltiel odkryła go na nowo, organizując papirusy w laboratorium Izraelskiej Władzy Antyków. Jej okrzyk na jego widok, „Dla mnie to greka!”, zapoczątkował zainteresowanie tą fascynującą opowieścią.
Bohaterowie skandalu
Papirus, znany jako P. Cotton, dokumentuje notatki rzymskich prokuratorów, którzy przygotowywali proces przeciwko Gedaliahowi i jego wspólnikowi Saulosowi. Gedaliah, obywatel rzymski z mroczną przeszłością kryminalną, wraz z Saulosem, mózgiem operacji, organizowali schemat mający na celu uniknięcie rąk rzymskiego fiskusa. Razem fałszowali dokumenty, które symulowały sprzedaż i uwolnienie niewolników, interes, który, co ciekawe, nie wydawał się dochodowy.
Powód ich wysiłków może być związany z bardziej mrocznym celem, takim jak handel ludźmi lub wypełnienie religijnego obowiązku ratowania swoich współwyznawców uwięzionych w niewoli. Prokuratorzy nie ograniczyli się tylko do gromadzenia dowodów; opracowali nawet transkrypcje przesłuchań, które przewidywały możliwe obrony oskarżonych, wykazując staranność godną współczesnego dramatu sądowego.
Proces odbył się w latach 129-130 n.e., w burzliwym okresie dla regionu, naznaczonym niedawnym powstaniem diaspory żydowskiej. Rzymskie władze, podejrzewając działalność rebeliantów, dostrzegały w Gedaliahu i Saulosie możliwe powiązania z spiskami zagrażającymi stabilności Imperium.
Historia staje się jeszcze bardziej intrygująca, gdy weźmiemy pod uwagę, że wkrótce po procesie wybuchnie trzecia wojna żydowsko-rzymska, znana również jako powstanie Bar Kochby. Anna Dolganov, jedna z badaczek, które uczestniczyły w badaniu papirusu, zauważa, że choć nie można potwierdzić, czy oskarżeni byli zaangażowani w powstanie, atmosfera napięcia tamtej epoki jest wyczuwalna w dokumencie.
Ten papirus nie tylko stanowi świadectwo sprawy sądowej, ale także odzwierciedla zdolność państwa rzymskiego do regulowania transakcji prywatnych nawet w najdalszych zakątkach imperium. Kary za przestępstwa były surowe, wahały się od ciężkich robót po przerażającą damnatio ad bestias, gdzie skazani byli rzucani na pożarcie dzikim bestiom przed oczami oczekującej publiczności.
Badania, które zgromadziły międzynarodowy zespół ekspertów, zostały opublikowane w czasopiśmie akademickim Tyche. Według archeologa Avnera Ecker, ta sprawa prawna jest jedną z najlepiej udokumentowanych w starożytnej Judei, tuż po słynnym procesie Jezusa z Nazaretu.